|
|
รวมผักพื้นบ้านไทยที่กำลังจะหายไป — ช่วยกันรักษาก่อนจะสาย
ประเทศไทยมีสมบัติทางอาหารพื้นบ้านมากมาย แต่หลายชนิดกำลังเผชิญกับการสูญเสีย บางต้นหากไม่อนุรักษ์ไว้ อาจมีแค่ในความทรงจำหรือในตำราอาหารเท่านั้น
บทความนี้รวบรวมพืชกินได้/ผักพื้นบ้านไทย 8 ชนิดที่กำลังหายาก พร้อมคำอธิบายสั้น ๆ ว่าทำไมจึงสำคัญและเราจะช่วยได้อย่างไร
1. ขมิ้นศุภรี （Curcuma supraneeana）
สถานะ: ใกล้สูญพันธุ์ขั้นวิกฤติ （Critically Endangered）
ที่พบ: พื้นที่จำกัดในจังหวัดสระบุรี
การใช้: เหง้าในตระกูลขมิ้น — มีศักยภาพใช้เป็นสมุนไพรหรือปรุงอาหารแบบท้องถิ่น
ภัยคุกคาม: ถิ่นที่อยู่อาศัยแคบ การทำเหมืองหิน และการเก็บเหง้าออกจากธรรมชาติ
2. ขมิ้นสระบุรี （Curcuma saraburiensis）
สถานะ: ชนิดถิ่นจำกัด — เสี่ยงสูญพันธุ์
การใช้: ใช้คล้ายขมิ้นชัน ทั้งทำอาหารและการแพทย์พื้นบ้าน
ภัยคุกคาม: การเปลี่ยนแปลงที่ดินและการสูญเสียที่อยู่อาศัย
3. กระชายป่า / กระชายดอกม่วง （Kaempferia saraburiensis）
สถานะ: พบเฉพาะถิ่นและมีแนวโน้มเสี่ยง
การใช้: เหง้าและใบอ่อนใช้เป็นยาพื้นบ้านและเครื่องเทศ
ภัยคุกคาม: ถิ่นอาศัยจำกัด การบุกรุกพื้นที่ป่า และการเก็บจากธรรมชาติอย่างไม่ยั่งยืน
4. กระชายเจนจิตกุล （Kaempferia jenjittikuliae）
สถานะ: ถูกประเมินว่าใกล้สูญพันธุ์ — มีความเสี่ยง
ที่พบ: พื้นที่ภูเขาและป่าบางแห่งของไทย
การใช้: สมุนไพรท้องถิ่น
5. พลับพลึงธาร / หอมน้ำ （Crinum thaianum）
สถานะ: ถูกจัดว่าใกล้สูญพันธุ์ （Endangered）
ที่พบ: แหล่งน้ำไหลในจังหวัดระนองและพังงา
การใช้: พืชน้ำที่เคยใช้ประโยชน์ในท้องถิ่น ปัจจุบันนิยมปลูกเป็นไม้ประดับน้ำ
ภัยคุกคาม: การขุดลอกลำน้ำ การเปลี่ยนแปลงระบบนิเวศทางน้ำ และการเก็บเพื่อการค้า
6. สะแล / สากแล （Allaeanthus kurzii）
สถานะ: พืชพื้นบ้านที่เริ่มหายากในหลายพื้นที่
การใช้: ดอกอ่อนและยอดอ่อนใช้เป็นผักจิ้มน้ำพริกในชุมชนท้องถิ่น
ภัยคุกคาม: การแปรรูปที่ดิน ป่าลดลง และการเก็บใช้โดยไม่ยั่งยืน
7. สาระ / ต้นสาระไทย （Saraca thailandica）
สถานะ: เสี่ยง — ใกล้สูญพันธุ์ในบางพื้นที่
การใช้: ฝักหรือเมล็ดถูกใช้เป็นวัตถุดิบท้องถิ่นในบางชุมชน
ภัยคุกคาม: ตัดไม้บุกรุกพื้นที่ป่าและการลดลงของประชากร
8. มะตาด （Garcinia cowa）
สถานะ: บางถิ่นเริ่มหายาก
การใช้: ผลรสเปรี้ยวใช้ปรุงอาหารแทนมะนาว เช่น แกงส้ม แกงเลียง
ภัยคุกคาม: การตัดไม้และการแผ้วถางป่า ทำให้ต้นมะตาดลดลงในธรรมชาติ
ทำไมต้องสนใจ?
ผักพื้นบ้านไม่ใช่แค่รสชาติ แต่เป็นความรู้ภูมิปัญญาท้องถิ่นและทรัพยากรทางพันธุกรรม ถ้าสูญเสียไป เราอาจเสียโอกาสในการค้นพบสมุนไพรใหม่ ๆ หรือสูญเสียความสามารถในการปรับตัวของพืชต่อสภาพอากาศและโรคภัย
เราช่วยได้อย่างไร
- สนับสนุนเกษตรกรท้องถิ่นที่ปลูกพืชพื้นบ้าน
- เรียนรู้และนำเมนูพื้นบ้านมาใช้ เพื่อเพิ่มความนิยมและการปลูกซ้ำ
- ร่วมกิจกรรมอนุรักษ์ เช่น การปลูกคืนในพื้นที่ชุมชนหรือสนับสนุนสวนพฤกษศาสตร์
- บันทึกภาพและแจ้งองค์กรท้องถิ่นเมื่อพบพืชหายาก
แหล่งข้อมูลแนะนำ: IUCN Red List, งานวิจัยพฤกษศาสตร์ไทย, รายงานกรมอุทยานแห่งชาติฯ, และบทความสื่อท้องถิ่น |
|
发表于 2025-10-28 17:43:58